پیش از پرداختن به ساختار و ویژگی های ماده رنگزا ٬نخست باید با چند واژه آشنا شویم :

Colourant ماده رنگزا. Pigment ماده رنگی ، Dyestuff ماده رنگرزی که معمولا با یک اصلاح کننده ماننده ماده رنگرزی خمی و ... می آید. Paint ماده نقاشی.         

برای یک ماده رنگزا که بتواند بجای رنگینه در صنعت رنگرزی مورد کاربرد قرار گیرد باید یکسری اتصالات جانبی ویژه و معین وجود داشته باشد .

☆نخستین ویژگی وجود کرومفر Chromophor در ماده رنگی است . کرومفر ها ترکیب هایی هستند که دارای باند مضاعف بوده و مایه رنگی دیده شدن اجسام می گردند .
۱) گروه های آزو N=N
۲) گروه های کربوکسیل C=O
۳)گروه های دی کربن C=C
۴)گروه های نترو NO2
۵) گروه های C=N

√ البته قرار گرفتن کرومفر باید بگونه ایی باشد که دوتا از هر گروه آنها پشت سر هم جای گیرد .

دومین ویژگی یک ماده رنگی می بایست دارا باشد تا بتواند با لیف دلخواه ایجاد پیوند نمایند آگزوکروم Auxochrome میباشد که شناخته شده ترین آنها گروه های آمینو و گروه های هیدروکسیل OH است که به گفته دیگر به آنها Salt forming group نیز میگویند . چراکه گروههایی هستند که با الیاف ، اتصالات و پیوند های شیمیایی برقرار میکنند .

سومین ویژگی ماده رنگزا قابلیت حل شدن آن در آب است که مهمترین گروه هایی که میتوانند در حل شدن ماده رنگی در آب موثر باشند گروه های فنیلیک در رنگ های طبیعی است و So3Na در سینتیک.

چهارمین ویژگی ماده رنگی اندازه مولکول آن است که بتواند در درون زنجیر مولکولی نفوذ نموده و جایگزین شود و چنانچه قابل انتشار Diffusion نباشد عمل رنگرزی انجام نخواهد پذیرفت .

عوامل رنگزا در رنگ عبارتند از :
۱) کرومفر ها ؛
دی آزو بنزن
نیترو بنزن
پارا نیترو کینون
۲) اکسوکرم ها ؛
که شامل عاملهای NH-R1-R2-N میشوند .